Pre-production

အခု ဒီသင္ေနတဲ့ Software ေတြအားလံုး ဘယ္လိုအသံုးဝင္သလဲ။ ဒီ Software ေတြမွာ အေျခခံအက်ဆံုး ဘာေတြသိသင့္သလဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ဟာ Digital Video သမားေတြလို႕ ေခၚလို႕ ရတဲ့အတြက္ Digital Video Technology ဟာ ဘယ္ပညာရပ္မွာပဲျဖစ္ျဖစ္ Editing မွာလဲ သိသင့္တာပါပဲ။ After Effect မွာဆိုရင္လည္း သိသင့္တာပါပဲ။ 3D သမားေတြေတာင္မွ Digital Video အေၾကာင္းကိုမသိတဲ့အခါမွာ Output ထုတ္တဲ့အခါမွာ အခက္အခဲေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရွိပါ တယ္။ ဒီေန႕က ဘာကို အေျခခံျပီးေျပာျပမလဲဆိုေတာ့ လက္ရွိကိုင္တြယ္သံုးစြဲေနတဲ့ Software ေတြအားလံုးဟာ ဘယ္လိုေနရာမွာ ဘယ္လိုအသံုးျပဳရတယ္။ ဘယ္လိုအသံုးဝင္လာသလဲ ဆိုတာကို ကၽြန္ေတာ္ရွင္းျပမယ္။
ကၽြန္ေတာ္တို႕ေလာကမွာ အေပါ့ပါး၊ အသက္သာဆံုးကေတာ့ TV ေၾကာ္ျငာပါပဲ။ သူက Duration နည္းတယ္။ အနည္းဆံုး ဆယ္စကၠန္႕ကေန အမ်ားဆံုး ေလးမိနစ္ေလာက္ထိ ေတြ႕ႏိုင္ တယ္။ ေလးမိနစ္ဆိုတဲ့ အတိုင္းအတာဟာ အျပင္မွာဆိုရင္ သီခ်င္းတစ္ပုဒ္စာပဲ ရွိပါတယ္။ ဆယ္စကၠန္႕ဆိုတာဟာ Duration အားျဖင့္ အေတာ္နည္းတာေပါ့။ ဒါေပမယ့္လည္း ေၾကာ္ျငာျဖစ္ တဲ့အတြက္ ဆယ္စကၠန္႕ေလာက္ပဲ အခ်ိန္ယူျပီးလုပ္ရတယ္။ ကိုယ္က တကယ္အလုပ္လုပ္မယ္ဆို ရင္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေတြ႕ရမယ္။ ေၾကာ္ျငာသမားေတြနဲ႕ ေတြ႕ရမယ္။ သီခ်င္းသမားေတြနဲ႕လည္း ေတြ႕ရမယ္။ ဗီဒီယိုသမားေတြ၊ ရုပ္ရွင္သမားေတြနဲ႕လည္း ေတြ႕ရမယ္။ ေၾကာ္ျငာလည္း ဆက္ရမွာပဲ။ သီခ်င္းဆုိလည္း ဆက္ရမွာပဲ။ ဗီဒီယိုဆိုလည္း ဆက္ရမွာပဲ။ ဒီဗီြဒီ ရုပ္ရွင္ဆိုလည္း ဆက္ရမွာပဲ။ ဒီၾကားထဲ Documentary တို႕ အလွဴ၊ မဂၤလာေဆာင္တို႕လည္း ဆက္ခ်င္ဆက္ရမယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ေၾကာ္ျငာဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႕အတြက္ အေသးဆံုးပဲ။ အဲဒီေၾကာ္ျငာတစ္ခုကို စျပီးစဥ္းစားၾကည့္ရေအာင္။
ေၾကာ္ျငာတစ္ခုဟာ ဘာအေရးပါသလဲ။ ပထမဆံုးျဖစ္စဥ္ကေတာ့ ေၾကာ္ျငာဟာ နံပါတ္တစ္ ဘာမွစမလုပ္ခင္မွာ ေခါင္းထဲမွာ Idea တစ္ခုရွိဖို႕အေရးၾကီးတယ္။ ဒီ White Board နဲ႕ Marker နဲ႕ကို ကုမၸဏီတစ္ခုက ထုတ္တာ။ အဲဒါေတြကို ျပည္သူလူထုသံုးစြဲေအာင္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ေၾကာ္ျငာခ်င္တယ္။ White Board နဲ႕ Marker ဆိုတာ ဘယ္ကေနေျပာင္းလဲလာတာလဲဆိုရင္ ဟိုးအရင္တုန္းကဆိုရင္ ေက်ာက္သင္ပုန္းရယ္ ေျမျဖဴရယ္ ဒါမွမဟုတ္ရင္ ေက်ာက္သင္ပုန္းရယ္ ေက်ာက္တံရယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ေက်ာင္းေတြမွာ ေက်ာက္သင္ပုန္းရယ္ ေျမျဖဴရယ္ မသံုးေတာ့ ဘဲနဲ႕ White Board နဲ႕ Marker သံုးပါဆိုတဲ့ သေဘာနဲ႕ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ေၾကာ္ျငာခ်င္တယ္။ နံပါတ္တစ္ကေတာ့ Idea ပါပဲ။ ဘာမွစ မလုပ္ရေသးဘူး။ ကိုယ္က ကုန္ပစၥည္းတစ္ခု ထုတ္လုပ္ ထားတယ္။ ကိုယ္က ကိုယ့္စက္ရံုမွာ လက္ရွိေရာင္းစရာ White Board နဲ႕ Marker အဆင္သင့္ အစံု တစ္သိန္းရွိတယ္ဆိုရင္ ဒီအစံုတစ္သိန္းကို ျပည္သူလူထုလက္ထဲကို ျဖန္႕ခ်ိဖို႕အတြက္ကို ပထမဆံုး ေၾကာ္ျငာကို စဥ္းစားရမယ္။ လုပ္ငန္းပိုင္ရွင္တစ္ေယာက္ဟာ သူ႕ကိုယ္ပိုင္ အႏုပညာပိုး ရွိတယ္ဆိုရင္ သူကိုယ္တိုင္ အဲဒီ Idea ကိုစဥ္းစားခ်င္ စဥ္းစားမယ္။ သူ႕မွာဘာမွ အႏုပညာအေျခခံ မရွိဘူးဆိုရင္ သူက ေၾကာ္ျငာ ဒါရိုက္တာဆီကိုသြားမယ္။ အခ်ဳိ႕က်ေတာ့ နယ္ကလာရတယ္။ ေၾကာ္ျငာဒါရိုက္တာေတြ ဘာေတြဘာမွ အဆက္အသြယ္မရွိတဲ့အတြက္ အဲဒီလိုမ်ဳိး လုပ္ငန္းရွင္ ေတြနဲ႕ ဒါရိုက္တာေတြကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးတဲ့ Media Agency ဆိုတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြရွိတယ္။ အမွန္ကေတာ့ ပဲြစားေပါ့။ အဲဒီ Media ကိုအပ္လိုက္တယ္ဆိုရင္ အဲဒီ Media ကပဲ ေၾကာ္ျငာကို အစအဆံုး တာဝန္ယူျပီးေတာ့ လုပ္ေပးတာ ေတြ႕ရတယ္။ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ Media ဆိုတာ ဘာမွမရွိဘူး။ လူတစ္ေယာက္ရယ္၊ ခံုတစ္လံုးရယ္ပဲ ရွိတယ္။ သူကေနျပီးေတာ့မွ တဆင့္ ေၾကာ္ျငာ ရိုက္ကူးတဲ့ဆီကို ခ်ိတ္ဆက္ေပးတယ္။
ထားပါေတာ့။ ေၾကာ္ျငာလုပ္ငန္းရွင္ဟာ ဒါရိုက္တာနဲ႕ေတြ႕သြားျပီ။ နံပါတ္တစ္က Idea တဲ့။ ဒါရိုက္တာနဲ႕ အဲဒီလုပ္ငန္းရွင္နဲ႕ဟာ Idea ကို အရင္ဆံုးစဥ္းစားၾကတယ္။ ဘယ္လိုရိုက္မွာလဲ။ ဒါရိုက္တာကေျပာျပလိုက္တယ္။ ဥပမာ မင္းသားမင္းသမီးလည္း ပါခ်င္တယ္။ ကၽြန္ေတာ့္ ကုန္ပစၥည္းလည္းပါခ်င္တယ္။ ကၽြန္ေတာ့္ကို ေၾကာ္ျငာရိုက္ေပးပါ။ မင္းသမီးေလးက ေက်ာင္ဆရာမ ေလးေပါ့ ။ သူက စာသင္ေနရင္းနဲ႕ ေျမျဖဴမႈန္႕ေတြ ႏွာေခါင္းထဲဝင္တဲ့အတြက္ ေခ်ာင္းဆိုးလိုက္ တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ မင္းသားဆရာကေနျပီးေတာ့ ဆရာမ ၊ ဒီေျမျဖဴေတြ ေက်ာက္သင္ပုန္းေတြ မသံုးနဲ႕ေတာ့ေလ။ White Board နဲ႕ Marker ဟာ က်န္းမာေရးအတြက္ ေကာင္းတယ္။ ဒါကို သံုးၾကည့္ပါလားလို႕ေျပာတဲ့အခါမွာ ဆရာမက စိတ္ခ်မ္းခ်မ္းသာသာနဲ႕ White Board နဲ႕ Marker နဲ႕ စာသင္တယ္ဆိုတဲ့ အၾကမ္းဖ်ဥ္း Idea တစ္ခုကိုရတယ္။ ဒါရိုက္တာက အဲဒီလိုေတြးလိုက္တယ္။ ငါကေတာ့ျဖင့္ ဒီဟာကို ဒီလိုတင္ျပရင္ေကာင္းမယ္ ဆိုျပီးေတာ့ လုပ္ငန္းရွင္ကို ေျပာျပလိုက္တယ္။ လုပ္ငန္းရွင္ကလည္း အဲဒါကိုၾကိဳက္တယ္။ ဟုတ္ျပီ၊ ဒါရိုက္တာၾကီး အဲဒါကိုရိုက္ပါ။ အဲဒီလို ဒါရိုက္တာဟာ လုပ္ငန္းရွင္ၾကီး သေဘာတူညီမႈကို ရယူျပီးတာနဲ႕ သူဟာ ဘာလုပ္လဲဆိုေတာ့ ဒီ Idea ဟာ Story လို႕လည္းေျပာလို႕ရပါတယ္။ ရုပ္ရွင္၊ ဗီဒီယိုမွာဆိုရင္ ဒါဟာ ဝတၳဳ၊ ဒါဟာ ဇာတ္ညႊန္းေပါ့။ ဝတၳဳကို ကိုင္ျပီးေတာ့ ရုပ္ရွင္ရိုက္လို႕မရဘူး။ ဝတၳဳကို အရင္ဆံုး ဇာတ္ညႊန္းခြဲရ တယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႕ဆီမွာက်ေတာ့ Idea ျပီးမွ။ Script ေရးရတယ္။ Script ဆိုတဲ့ ဇာတ္ညႊန္းမွာ က်ေတာ့ ဘာေတြပါလဲဆိုရင္ ဥပမာ အခန္းတစ္၊ မင္းသမီးစာသင္ေန - ေနရာက ေက်ာင္းခန္း အတြင္း - လႈပ္ရွားမႈက မင္းသမီးက စာေရး၊ အခနး္ႏွစ္ ၊ မင္းသမီးက ေက်ာက္သင္ပုန္းကို ဖ်က္လိုက္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ေခ်ာင္းဆိုးသြားတယ္ ၊ ေျမျဖဴမႈန္႕ေတြဝင္ျပီးေတာ့။ အခန္းသံုး မင္းသား ေရာက္လာတယ္။ အဲဒီလိုစာနဲ႕ ခ်ေရးလိုက္တာကို Script လို႕ေခၚတယ္။ ျမန္မာလိုဆိုရင္ ဇာတ္ညႊန္းလို႕ေခၚတာေပါ့။ ဒါေပမယ့္ ေၾကာ္ျငာမွာဆိုရင္ Story Board ဆိုတာ တစ္ခုကို ထပ္ျပီး ဖန္တီးၾကတယ္။ Story Board က်ေတာ့ ဘာေတြျဖစ္လာျပီလဲဆိုေတာ့ သူက အကြက္ေလးနဲ႕ အရုပ္ေလးေတြ၊ မင္းသမီးေလးက ေက်ာက္သင္ပုန္းေပၚမွာ စာေရးေနတယ္။ ေဘးမွာ ေနရာတို႕၊ ပါဝင္သူတို႕ ၊ အေၾကာင္းအရာတို႕ စာနဲ႕ခ်ေရးတယ္။ ဒုတိယမွာက်ေတာ့ မင္းသမီးေလးစာေရးေန တာကို အက်ပ္ျပလိုက္တယ္။ Camera Angle ေျပာင္းသြားျပီ။ အခုနတုန္းက မင္းသမီးကို ခါးတဝက္ေလာက္က ျမင္ရတာ။ ဒါကက်ေတာ့ မင္းသမီးကို ရင္ဘတ္ကေနျမင္ရတာ။ အဲဒီမွာ မင္းသမီးေလးက ေက်ာက္သင္ပုန္းကို ဖ်က္လိုက္တယ္။ ေခ်ာင္းဆိုးသြားတယ္ စသည္ျဖင့္ အခန္း စဥ္ အခန္းစဥ္အလိုက္ ပံုအေနနဲ႕ ျပျပီးေတာ့ ေရးတာကို Story Board လို႕ေခၚတယ္။ အဲဒီ Story Board တစ္ခုကို ကၽြန္ေတာ္တို႕ ဖန္တီးလိုက္တယ္။ Story Board ထိေရာက္ျပီဆိုရင္ ဒါရိုက္တာ ဟာ ရိုက္ကူးဖို႕အတြက္ကို ျပင္ဆင္မႈတစ္ခု ျပီးဆံုးသြားျပီလို႕ မွတ္ယူလို႕ရတယ္။
အဲဒီ ျပင္ဆင္မႈကို Pre – production လို႕ေခၚတယ္။ ရိုက္ကူးမႈမစမီ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္တဲ့ လုပ္ငန္းပဲ။ စာရြက္ေပၚမွာ ရိုက္ကူးမႈေတြကို လုပ္လိုက္တဲ့လုပ္ငန္း။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕ေလာကမွာ ရိုက္ကူးေရးလုပ္တယ္ဆိုတာ သိပ္ကိုအကုန္အက်မ်ားတယ္။ တစ္ရက္ စာရိုက္ရင္ ပိုက္ဆံသိန္းေပါင္းမ်ားစြာ ကုန္က်တယ္။ အဲဒီအတြက္ အမွားအယြင္းခံလို႕ မရဘူး။ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္ေနရာကို ဘယ္လိုေရာက္ရမယ္၊ ဘယ္ပစၥည္းပါလာရမယ္၊ ဘယ္မင္းသမီးက ဘာကိုဝတ္လာရမယ္။ ကင္မရာအတြက္ မီးဘယ္ႏွစ္လံုး၊ အဲဒီမီးေတြကို ကိုင္ဖို႕အတြက္ လူက ဘယ္ႏွစ္ေယာက္။ ေန႕လည္ဆယ့္ႏွစ္နာရီမွာ ထမင္းစားဖို႕အတြက္ ဘယ္မွာ ထမင္းဘယ္ႏွစ္ပြဲ၊ သယ္ဖို႕ကားက ဘယ္ႏွစ္စီး စသည္အားျဖင့္ အားလံုးကို စီစဥ္ထားတာျဖစ္တယ္။ တစ္ခုမွ လြဲလို႕ မရဘူး။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ တစ္စံုတစ္ခုလြဲေခ်ာ္လိုက္တာနဲ႕ ရိုက္ကြင္းတစ္ရက္ထပ္ျပီးေတာ့ ေရြ႕လိုက္ တာနဲ႕ ကုန္ဆစရိတ္ဟာ ႏွစ္ဆျဖစ္သြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သိပ္ကို အႏၱရာယ္ၾကီးတဲ့အတြက္ ရိုက္ကူးေရးေတြ မစမီမွာ ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္တဲ့ လုပ္ငန္းေတြကို အျပီးအထိလုပ္ရတယ္။